Οι Διαπεριφερειακές μεταναστευτικές ροές στην μεταπολεμική Ελλάδα και η συμβολή τους στην διαμόρφωση προτύπου ανάπτυξης

Κων/νος Ρόντος και Ευστράτιος Παπάνης

Οι μεταναστευτικές ροές, μέσα σε ένα σύστημα περιφερειών, συνδέουν άμεσα τους πληθυσμούς αυτών και επιδρούν πολλαπλά στις περιφερειακές πληθυσμιακές και οικονομικές ανισότητες. Όταν μάλιστα οι ροές αυτές παίρνουν τεράστιες διαστάσεις και έχουν σαν τόπο προορισμού ήδη ανεπτυγμένα αστικά κέντρα, όπως συνέβη στην μεταπολεμική Ελλάδα, οι σχετικές επιδράσεις είναι καταλυτικές σε βάρος των περιοχών προέλευσης των μεταναστών. Αυτή η επιλεκτική μετανάστευση είναι φανερό ότι διαδραματίζει ένα βασικό ρόλο στην τροποποίηση της κατανομής των ανθρωπίνων πόρων και επιτείνει τελικά την περιφερειακή ανισορροπία. Η νεοκλασική θεωρία αλλά και η θεωρία της πολικής ανάπτυξης, που θεώρησαν αναγκαία ή ευνοϊκή, αντίστοιχα, μια τέτοια εξέλιξη για την επίτευξη περιφερειακής ισορροπίας διαψεύστηκαν πλήρως και οδήγησαν σε πλήρως αντίθετα αποτελέσματα. Έτσι, η Ελλάδα διαμόρφωσε, μεταπολεμικά ένα πρότυπο ανάπτυξης, όχι στη βάση «Βορράς- Νότος», όπως συνέβη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά στη βάση «ανεπτυγμένα μητροπολιτικά κέντρα-υποβαθμισμένες μη μητροπολιτικές περιφέρειες». Η εισήγηση αυτή έχει ως στόχο να αναλύσει σε βάθος τις διαπεριφερειακές ροές στην μεταπολεμική Ελλάδα, όσο αφορά το μέγεθος, την κατεύθυνση, το πρότυπο το οποίο δημιούργησαν στην κατανομή του εθνικού πληθυσμού ( Centralization - Decentralization ) και τις σχετικές επιδράσεις τους στον πληθυσμό των περιφερειών προέλευσης και προορισμού. Διερευνάται επίσης το πρότυπο περιφερειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα, όπως αυτό διαμορφώθηκε μεταπολεμικά με τη συμβολή των εν λόγω μεταναστευτικών ροών. Η ανάλυση δείχνει τάσεις επανασυγκέντρωσης του πληθυσμού της Ελλάδος στην Περιφέρεια Πρωτεύουσας κατά το 2 ο μισό της δεκαετίας του '90, μετά την προσωρινή μεταστροφή του σχετικού προτύπου ( turnaround ) κατά την αντίστοιχη περίοδο της δεκαετίας του '80. Η ανατροφοδότηση των ροών αυτών προς τα μεγάλα αστικά κέντρα παρατηρείται σε χώρες που δεν εφαρμόζεται ισχυρή περιφερειακή πολιτική και που διατηρούνται επί μακρόν οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανισότητες όπως και διαφορές στις ευκαιρίες απασχόλησης μεταξύ των περιφερειών. Οι ροές αυτές επιτείνονται ιδιαίτερα σε περιόδους που συντελούνται οικονομικές διαρθρωτικές μεταβολές (όπως η σύγχρονη μετάβαση στην κοινωνία των υπηρεσιών) και σε χώρες που, στο διεθνές μεταναστευτικό σύστημα, μετατρέπονται από χώρες αποστολής σε χώρες υποδοχής ξένων μεταναστών, λόγω της συγκράτησης μεγάλου μέρος αυτών στα ανεπτυγμένα αστικά κέντρα.