Tουριστικές πληροφορίες για τη Λέσβο

Η Λέσβος, το μεγαλύτερο από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, είναι τόπος με μακραίωνη και πλούσια ιστορία. Σημαντικό κέντρο του Αιολικού κόσμου από τον 10ο π.Χ. αιώνα, η Λέσβος ακμάζει ιδιαίτερα κατά την αρχαϊκή περίοδο. Είναι η εποχή (6ος αι.) κατά την οποία η Σαπφώ και ο Αλκαίος συνθέτουν την ποίηση τους. Κατά τον 5ο αι. π.Χ. η Λέσβος ήταν μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας και τον 4ο αι. π.Χ. περιήλθε στην Μακεδονική κυριαρχία. Υποτάχθηκε στους Ρωμαίους το 88 π. Χ. Η βυζαντινή κυριαρχία κράτησε μέχρι το 1151 που λεηλάτησαν το νησί οι σταυροφόροι. Το 1204 η Λέσβος πέρασε στα χέρια των Βενετών, στη συνέχεια των Βυζαντινών και τέλος δόθηκε προίκα στους Γενουάτες. Το νησί κατελήφθη από τους Τούρκους το 1462 και παρέμεινε υπό τουρκική κατοχή μέχρι το 1912. Ενσωματώθηκε επίσημα στο ελληνικό κράτος το 1922.
Σημαντικό εμπορικό κέντρο με επαφές σ' όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και τον Εύξεινο Πόντο, η Λέσβος υπήρξε πάντα χώρος με ζωηρή πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση. Σημαντικές πνευματικές και καλλιτεχνικές μορφές του αιώνα μας όπως ο Εφταλιώτης, ο Μυριβήλης, ο ζωγράφος Θεόφιλος, ο Πανσέληνος, ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκαν ή έζησαν στη Λέσβο. Δίπλα στην πνευματική παράδοση, η Λέσβος διαθέτει αξιόλογη παράδοση αγγειοπλαστικής, ξυλογλυπτικής και λαϊκής αρχιτεκτονικής (χαρακτηριστικό δείγμα οι περίφημοι πύργοι).

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του νησιού είναι ότι έχει διατηρήσει σχεδόν ακέραιη την αρχιτεκτονική του κληρονομιά. Και το πιο μικρό χωριό παρουσιάζει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Η ίδια η πόλη της Μυτιλήνης, που γνώρισε μεγάλη εμπορική ακμή στα τέλη του 9ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, είναι μια εντυπωσιακή σύνθεση Δυτικοευρωπαϊκών και Ανατολικών στοιχείων. Ανάμεσα στα πολλά μνημεία του αστικού χώρου, ξεχωρίζουν τα υπέροχα αρχοντικά, πολλά από τα οποία διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση.

Όλες οι ιστορικές περίοδοι αποτυπώνονται στα μνημεία του νησιού. Ανάμεσα σ' αυτά ξεχωρίζουν το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μόριας, ο Ναός των Μέσων, ο παλαιοχριστιανικός ναός του Χαλινάδου, οι βυζαντινοί ναοί του Αγ. Στέφανου, και της Παναγίας της Τρουλωτής, τα μεσαιωνικά κάστρα της Μυτιλήνης, της Μήθυμνας και του Σιγρίου, και από την Οθωμανική περίοδο το Γενί Τζαμί και ο Τούρκικος Λουτρός. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μονές Υψηλού, Λειμώνος, Μυρσινιώτισσας, Ταξιάρχη, Δαμανδρίου, Περιβολής και Αγ. Ραφαήλ.

Το νησί έχει πολλά και αξιόλογα μουσεία. Στο Παλαιό και Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης εκτίθενται αρχαιολογικά ευρήματα από την προϊστορική εποχή μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα είναι η συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Τeriade στη Βαρειά, η οποία περιλαμβάνει έργα διασήμων καλλιτεχνών του 20ου αι. (Πικάσσο, Ματίς, Σαγκάλ, Μιρό, Τσαρούχη κ.ά.). Στον ίδιο χώρο, στην καρδιά ενός ελαιώνα, ένα ακόμα μουσείο στεγάζει τα έργα του Λεσβίου λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου. Το Βυζαντινό μουσείο Μυτιλήνης στεγάζει εικόνες και εκκλησιαστικούς θησαυρούς ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συλλογή Φυσικής Ιστορίας της Βρίσας όπως επίσης και το Μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους του Σιγρίου. Λαογραφικά μουσεία υπάρχουν στη Μυτιλήνη, στην Αγιάσο και το Πλωμάρι και λαογραφικές συλλογές σε πολλά από τα χωριά του νησιού όπως το ανακαινισμένο αρχοντικό της Βαρελιτζίδαινας στην Πέτρα και το αρχοντικό του Γώγου στη Βατούσα. Ουσιαστικά στην πλειοψηφία των χωριών ο επισκέπτης έχει κάτι να θαυμάσει (παληά αρχοντικά, ανακαινισμένα λιοτρίβια, εκθέσεις και εργαστήρια κεραμικής, εκκλησιαστικές συλλογές κ.ά.)

Η Λέσβος αφήνει ένα τεράστιο περιθώριο για εναλλακτικές δραστηριότητες σε όλη τη διάρκεια του έτους ακριβώς επειδή η ποικιλία του τοπίου της είναι πραγματικά εντυπωσιακή: άγονες ορεινές περιοχές όπως η βορειοδυτική πλευρά του νησιού έρχονται σε αντίθεση με το ήπιο καταπράσινο τοπίο του εύφορου κόλπου της Γέρας. Βουνά, λοφοσειρές, πεδιάδες, βαθείς κόλποι, μικροί όρμοι, παραλίες, δάση από πεύκα, πλατάνια, καστανιές, βαλανιδιές, περιβόλια και, βέβαια, τεράστιοι ελαιώνες που φθάνουν ως τη θάλασσα, εναλλάσσονται συνεχώς. Ρέματα διαρρέουν τις πεδιάδες του νησιού για να δημιουργήσουν εκεί που συναντιούνται με την θάλασσα μικρούς βιότοπους.

Στην περιοχή του Σιγρίου βρίσκεται ένα πραγματικό φυσικό μνημείο, ένα δάσος που απολιθώθηκε πριν από 15 περίπου εκατομμύρια χρόνια μετά από έκρηξη ηφαιστείου. Στο ηφαιστειογενές γεωλογικό περιβάλλον του νησιού οφείλεται και η ύπαρξη των πολλών ιαματικών πηγών του. θερμά λουτρά με εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες υπάρχουν στην Γέρα, την Εφταλού, τη θερμή, τον Πολιχνίτο και το Λισβόρι και μπορεί κανείς να τα επισκεφτεί απλά και μόνο για να χαλαρώσει από την ένταση των σύγχρονων ρυθμών. Στο πλαίσιο του ειδικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το φυσικό περιβάλλον του νησιού, αξίζει να αναφερθεί επίσης ο υδροβιότοπος του κόλπου της Καλλονής και του Πολιχνίτου, όπου καταφεύγουν και αναπαράγονται πολλά σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών.

Σε όλο το νησί υπάρχουν πεζοπορικές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης αν θέλει να αποκτήσει μια πραγματική γνωριμία με την φύση της Λέσβου. Ελαιώνες, γωνιές κατάφυτες από οργιώδη βλάστηση, νεροσυρμές, εξωκκλήσια, εγκαταλελειμμένοι οικισμοί, αλλόκοτοι σχηματισμοί βράχων, λιμνούλες, στάνες, άλογα που βόσκουν ελεύθερα, αγριολούλουδα, βότανα, σπάνια είδη φυτών και ζώων, ανοιχτός ορίζοντας και υπέροχο φώς είναι σίγουρο ότι θα τον ανταμείψουν. Μοναπάτια ενώνουν τον Σκόπελο με τα Βατερά και τα χωριά του Πλωμαρίου, την Κάπη με την Συκαμιά, την Πέτρα με τα Λάψαρνα, το Σιγρί με την Ερεσσό. Σ' αυτές τις διαδρομές πέρα από το φυσικό τοπίο ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει την παραδοσιακή λεσβιακή αρχιτεκτονική και να γευτεί την αυθεντική φιλοξενία των κατοίκων και στα πιο απομακρυσμένα χωριά.

Το νησί προσφέρει μεγάλη ποικιλία τουριστικών καταλυμάτων, από οργανωμένα ξενοδοχειακά συγκροτήματα μέχρι μονάδες αγροτουρισμού. Διαθέτει ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο, τακτική υπηρεσία αστικών και υπεραστικών λεωφορείων, υπηρεσία ΤΑΞΙ και γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων, Καθημερινή είναι η αεροπορική σύνδεση με την Αθήνα και αρκετά συχνή με Θεσσαλονίκη, Λήμνο, Χίο και Σάμο. Ακτοπλοϊκά το νησί συνδέεται καθημερινά με Χίο-Πειραιά και ορισμένες φορές την εβδομάδα με Ραφήνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Λήμνο, Βόλο, Σάμο και Αλεξανδρούπολη. Μικρά καραβάκια εκτελούν συχνά δρομολόγια για το Αϊβαλί της Τουρκίας.

Για τους καλοκαιρινούς μήνες η Λέσβος έχει να προσφέρει μία μεγάλη ποικιλία από θαυμάσιες παραλίες, ανοιχτές στο Αιγαίο, ή προστατευμένες σε κόλπους και ορμίσκους, με άμμο, βότσαλα ή βράχια, ερημικές ή οργανωμένες. Πολλές από τις τελευταίες προσφέρουν τη δυνατότητα για θαλάσσια σπορ. Τα τελευταία χρόνια μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζουν δραστηριότητες όπως η ιστιοπλοΐα, το σέρφινγκ και οι καταδύσεις. Τις νύχτες του καλοκαιριού, ταβέρνες, μπαράκια με ελληνική και ξένη χορευτική μουσική, ζωντανά μουσικά σχήματα και συναυλίες, ήσυχες γωνιές δίπλα στο κύμα μπορούν να καλύψουν τις επιθυμίες και του πιο απαιτητικού επισκέπτη.

Η Λέσβος έχοντας γνωρίσει μεγάλη οικονομική ακμή στις αρχές αυτού του αιώνα πέτυχε μια ιδιότυπη σύνδεση ανάμεσα στο αστικό και στο αγροτικό πρότυπο. Ενώ ο αστικός χώρος έχει εγγραφεί στο τοπίο όχι μόνο δεν έχει παραγκωνίσει την παράδοση αλλά έχει ουσιαστικά γίνει εργαλείο για την διάσωση της. Οι Λέσβιοι διατηρούν τους ρυθμούς ζωής που είχαν γνωρίσει και που τους δίδαξαν να κάνουν πράξη την αγάπη για την ζωή και την απόλαυση της ομορφιάς σε κάθε τους καθημερινή στιγμή. Αυτή την ζωντανή παράδοση μπορεί να την αγγίξει ο επισκέπτης κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του. Οι θρησκευτικές γιορτές και τα πανηγύρια (η γιορτή του Ταύρου στην Αγία Παρασκευή και στον Μανταμάδο, ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στην Πέτρα και την Αγιάσο, ο παραδοσιακός εορτασμός της Αποκριάς) δεν είναι παρά μία ακόμη ευκαιρία γι' αυτό το σκοπό. Από τα καλοκαιρινά πανηγύρια του νησιού, σας προτείνουμε να συμμετάσχετε στη γιορτή του Ούζου στη Μυτιλήνη, τη γιορτή της Σαρδέλας στην Σκάλα Καλλονής και τη γιορτή της Τράτας στην Πέτρα που συνδυάζουν τη διασκέδαση με την προβολή παραδοσιακών προϊόντων του τόπου.

Από γαστρονομική άποψη, η Λέσβος έχει να προσφέρει θαυμάσια προϊόντα: φρέσκα ψάρια, αστακούς και άλλα θαλασσινά, αλίπαστα (περίφημες οι σαρδέλες της Καλλονής), γαλακτοκομικά προϊόντα από ζώα ελευθέρας βοσκής (φημισμένο το γιαούρτι, το λαδοτύρι και η μυζήθρα), αλλά και εξαιρετικής ποιότητας λαχανικά, φρούτα και κρεατικά. Το λάδι και το ούζο της Λέσβου είναι διάσημα, Τα προϊόντα αυτά, μαζί με πολλές άλλες ιδιαίτερες γεύσεις του νησιού και προϊόντα οικοτεχνίας μπορεί να τα προμηθευθεί ο επισκέπτης και από τους γυναικείους αγροτουριστικούς συνεταιρισμούς που υπάρχουν στα περισσότερα χωριά. Η κουζίνα του νησιού, που έχει δεχτεί μικρασιατικές επιδράσεις έχει τον δικό της ξεχωριστό χαρακτήρα, με την διακριτική και δημιουργική χρήση μυρωδικών και μπαχαρικών. Οι περισσότερες ταβέρνες και αρκετά καφενεία σερβίρουν σπιτικό φαγητό μαγειρεμένο με αγνά υλικά.

Οι παραπάνω πληροφορίες είναι από το φυλλάδιο της Νομαρχίας Λέσβου. Φωτογραφίες Τζέλης Χατζηδημητρίου