ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ

ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ ΚΑΙ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (15ΟΣ- 18ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ)

Ευάγγελος Π. Δημητριάδης

Καθηγητής Πολεοδομίας Α.Π.Θ.

dimitria@arch.auth.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Με το τέλος της βυζαντινής κυριαρχίας (μέσα του 15ου αιώνα), ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου επιμερίζεται στους Οθωμανούς (κυρίως χερσαία εδάφη) και τους Βενετούς (θαλάσσιες εκτάσεις και νησιά Ιονίου – Κρητικού Πελάγους κ.ά.). Η Δημοκρατία της Βενετίας από τον 15ο αιώνα αποτελεί την νέα αποικιακή αυτοκρατορία της Α. Μεσογείου με σχέσεις διπλωματίας ή πολέμων με τους Οθωμανούς. Οργανώνει αξιοθαύμαστα με την υποδειγματική γραφειοκρατία της τους θαλάσσιους δρόμους εμπορίου, ελέγχοντας δαλματικούς, αλβανικούς και ελληνικούς πληθυσμούς των παραθαλάσσιων κτήσεων. Εξασφαλίζει έτσι «οικισμούς-σταθμούς» όπου ιδρύει νέες πολεοδομικές αστικές λειτουργίες άγνωστες πολλές απ’ αυτές στους τοπικούς πληθυσμούς: α) διοικητικά κτίρια (π.χ. δικαστήρια, τελωνεία, αρχεία κ.ά.) β) Στρατιωτικές εγκαταστάσεις (π.χ. ναύσταθμους, οπλοστάσια, στρατώνες κ.ά.) γ) Λοιπές εγκαταστάσεις (π.χ. Σιταποθήκες, ναυπηγία, λοιμοκαθαρτήρια κ.ά.).

Εκτός από την νεωτεριστική επέμβαση στον αστικό χώρο των οικισμών κτήσεως, η Γαληνοτάτη προβάλλει ένα νέο μοντέλο αστικής κοινωνίας, με μια αναγεννησιακή πολιτιστική κουλτούρα, τελείως διαφορετική από τις παραδοσιακές δομές των κυριαρχούμενων πληθυσμών που προέρχονται από μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα. Διατυπώνεται έτσι ένα σημαντικό θεωρητικό ζήτημα της Ιστορικής Γεωγραφίας για την διαδικασία αστικοποίησης που θεωρείται ένα πλέγμα οικονομικών, πολιτικών, και πολιτιστικών αντιλήψεων που η δομημένη μορφή του αστικού χώρου εκφράζει. Μέσα από την παρουσίαση 4-6 περιπτώσεων σημαντικών οικισμών του Ιονίου - Κρητικού Πελάγους στα οποία θα αναλυθεί ο δομημένος (αστικός ) χώρος τους τίθενται κάποιες πρώτες θέσεις στα ζητούμενα.