Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ-ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ
ΑΠΟ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ, 1828-1832

Γιάννης Σαΐτας
αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, εθνολόγος, ερευνητής
y.saitas@tee.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η χαρτογράφηση του ελληνικού χώρου από τους μηχανικούς - γεωγράφους της Στρατιωτικής και Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά απετέλεσε διακεκριμένο κεφάλαιο του σύνθετου και συστηματικού ερευνητικού και εκδοτικού έργου που ανέλαβαν και εκτέλεσαν οι Γάλλοι από το 1828 κ.ε., κατά τα πρώτα έτη της απελευθέρωσης της χώρας και της συγκρότησης της νεοελληνικής Πολιτείας.
Το συνολικό έργο έδωσε μια εξαιρετική πληροφόρηση για τη φύση, τα μνημεία, την καθημερινή ζωή αλλά και την κοινωνική και πολιτική οργάνωση του νέου κράτους. Παρουσιάστηκε σε επτά τόμους και ένα «άτλαντα» της κύριας επιστημονικής σειράς, που εκδόθηκαν από το 1831 έως το 1838.
Το έργο της χαρτογράφησης πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις:
Η πρώτη φάση (1828-1832) ξεκίνησε στις αρχές του 1828, οπότε ο Κυβερνήτης Καποδίστριας, αμέσως μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, ζήτησε από το Γαλλικό Επιτελείο Στρατού να του διαθέσει τέσσερις αξιωματικούς για την παραγωγή ενός χάρτη της Πελοποννήσου. Αυτοί οι «αποσπασμένοι παρά τω Κυβερνήτη» αξιωματικοί προσαρτήθηκαν στην Επιστημονική Αποστολή από τον Ιανουάριο του 1829 και εκτέλεσαν τις απαιτούμενες εργασίες μαζί με ένα τοπογραφικό λόχο, που συγκροτήθηκε το Μάρτιο 1829. Συνολικά μια ομάδα 27 μηχανικών - γεωγράφων, οι οποίοι υπηρεσιακά υπάγονταν κατευθείαν στο γαλλικό Γενικό Αρχείο Πολέμου, πραγματοποίησαν τις γεωδαιτικές και τοπογραφικές αποτυπώσεις. Τα χειρόγραφα σχέδια τους περιλάμβαναν χάρτες τριγωνισμού, επιτόπια εκτελεσμένα προπαρασκευαστικά σχέδια σε κλίμακα 1:50.000, συμπληρωματικές αναγνωρίσεις σε κλίμακα 1:200.000 καθώς και αποτυπώσεις πόλεων και ρυμοτομικά σχέδια σε κλίμακες από 1:1000 έως 1:20.000. Από τον Αύγουστο 1831 οι εργασίες αναγωγής, σχεδίασης, χάραξης και έκδοσης συνεχίστηκαν στη Γαλλία, ώστε το 1832 κατέληξαν στην έκδοση του Χάρτη του Μοριά, σε κλίμακα 1:200.000.
Οι τεκμηριώσεις έγιναν από τους ίδιους τοπογράφους της Γεωγραφικής Υπηρεσίας του Γαλλικού Στρατού, που εργάστηκαν από το 1818 έως το 1866 για την παραγωγή του Νέου Χάρτη της Γαλλίας. Στις εργασίες εφαρμόστηκαν οι ίδιες σύγχρονες τεχνικές γεωδαισίας, τοπογραφικών αποτυπώσεων και γραφικής αναπαράστασης.
Η άρτια χαρτογράφηση του χώρου υπήρξε ισάξια με τις καλύτερες ευρωπαϊκές εργασίες της εποχής, συνδέθηκε άμεσα με τη στρατιωτική και πολιτική ιστορία του νεοσύστατου κράτους και κάλυψε επείγουσες και ουσιαστικές ανάγκες της ελληνικής διοίκησης.
Η δεύτερη φάση (1833-1852) περιέλαβε επιτόπιες εργασίες από το 1833 μέχρι το 1849 και ολοκληρώθηκε με την έκδοση του Χάρτη της Ελλάδας το 1852.