H ΟΛΥΜΠΙΑ

Η Ολυμπία βρίσκεται στην περιοχή της Ηλείας, στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, πλησίον της συμβολής του Αλφειού ποταμού με τον Κλαδέο. Την επίπεδη περιοχή του ιερού που ονομάζεται Άλτη, περιβάλει ο λόφος Κρόνιος, κατάμεστος από πεύκα.

Οι Έλληνες στην Άλτη τιμούσαν το Δία και άλλες θεότητες, όπως τον Κρόνο, τη Γαία, τη Ρέα, την Ειλείθυια, τη Θέμιδα και τον Ιδαίο Ηρακλή. Από τον 6^ο αιώνα π.Χ. την Άλτη κοσμούσαν ναοί, περίτεχνοι βωμοί και αγάλματα. Η Άλτη αποτελούσε το επίκεντρο των θρησκευτικών και λατρευτικών δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ο υπόστεγος διάδρομος που ένωνε την Άλτη με το Στάδιο έφερε την ονομασία «Κρύπτη», που κατά τον μελετητή του αθλητισμού Θέμο Γκουλιώνη δεν σήμαινε κρυφή δίοδος, αλλά μυητική από την οποία διερχόμενοι οι αθλητές και οι γυμναστές εισήρχοντο στο Στάδιο «κεκαθαρμένοι».

Η Ολυμπία, ήδη από το 10^ο αιώνα π.Χ., θεωρούνταν τόπος λατρείας, γνωστός στην αριστοκρατία της Δυτικής Πελοποννήσου. Σταδιακά, η Ολυμπία εξελίχθηκε σε περιφερειακό λατρευτικό κέντρο, και μάλιστα για ανθρώπους διαφορετικών συμφερόντων και κοινωνικής θέσης. Ήταν κατά κάποιο τρόπο θρησκευτικό κέντρο με ουδέτερο χαρακτήρα και τόπος συνάντησης της αριστοκρατίας της εποχής. Από τον 8^ο αιώνα μ.Χ. επιτράπηκε η συμμετοχή στις λατρευτικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες μεγαλυτέρου αριθμού πόλεων – κρατών, από διάφορες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας.

Η συμμετοχή πολλών πόλεων – κρατών στις αθλητικο-λατρευτικές εκδηλώσεις συνέβαλε στην εξέλιξη του αθλητισμού. Η εκπαίδευση των νέων στις πόλεις τους για να προετοιμασθούν και να συμμετάσχουν αξιοπρεπώς στις εκδηλώσεις της Ολυμπίας, ήταν διαρκής και είχε και ως δεύτερο σκοπό να αναπτυχθεί το σώμα και ο νους, ώστε να επιτευχθεί η αρμονία. Η μουσική, ο χορός και ο αθλητισμός συντελούσαν στην αρμονική ισορροπία του σώματος και του νου.

Επιδεικνύοντας τη σωματική του αλκή, κάθε αθλητής ικανοποιούσε το συγκεντρωμένο πλήθος, κέρδιζε την αναγνώριση και δόξαζε την πόλη – κράτος του.

«Μα όποιος σ΄αγώνες ή στον πόλεμο κερδίσει

την νίκη την περίφημη, του χαρίζεται το μεγαλείο της

υπέρτατης τιμής, εύφημος μνεία απ΄τον συμπολίτη και τον ξένο»

Πίνδαρος, 5^ος αιώνας π.Χ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ 

Οι Ολυμπιακοί αγώνες τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε από το πέρας των προηγούμενων έως την έναρξη των επόμενων ονομαζόταν «Ολυμπιάς». Οι Αγώνες είχε καθιερωθεί να αρχίζουν την πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο (Ιούλιος, Αύγουστος). Μέχρι το έτος 684 π.Χ., που τα αγωνίσματα ήταν έξι (6), οι  αγώνες έληγαν την ίδια ημέρα. Αργότερα και όσο αυξάνονταν τα αγωνίσματα και η συμμετοχή των αθλητών, αυξάνονταν και οι ημέρες διάρκειας των αγώνων.

Συμμετοχή στους αγώνες δικαιούνταν όλοι οι ελεύθεροι Έλληνες πολίτες, εφόσον δεν είχαν διαπράξει τα αδικήματα του φόνου και της ιεροσυλίας. Σε κάθε μη Έλληνα (Βάρβαρο) απαγορευόταν η συμμετοχή, όπως και για τους δούλους, επιτρεπόταν όμως η παρακολούθηση. Οι γυναίκες ιδιοκτήτριες ίππων είχαν δικαίωμα συμμετοχής μόνο σε ιππικούς αγώνες, αλλά τους στερούνταν το δικαίωμα της παρακολούθησης. Η ιέρεια της θεάς Δήμητρας Χαμύνη, ήταν η μόνη γυναίκα που έιχε το δικαίωμα παρακολούθησης των αγώνων από το βωμό της θεάς. Για τις γυναίκες που παρέβαιναν το νόμο προβλεπόταν η ποινή του θανάτου με το κατακρήμνισμά τους από το όρος Τυπαίο. Η μόνη που παραβίασε το νόμο  και οι κριτές στάθηκαν επιεικείς  απέναντί της ήταν η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα και αδελφή των επίσης Ολυμπιονικών Δαμαγήτου, Ακουσιλάου και Δωριέα. Η Καλλιπάτειρα εισήλθε στο στάδιο μεταμφιεσμένη σε γυμναστή για να παρακολουθήσει τον αγώνα του γιού της Πεισιρόδου και του ανιψιού της Ευκλέα, αλλά την πρόδωσε η χαρά από τη νίκη του γιού της. Από τότε και οι γυμναστές εισήρχοντο στο στάδιο γυμνοί.

Από όλη την Έλλάδα έρχονταν θεατές για του αγώνες, οι οποίοι έμεναν σε σκηνές κατά μήκος των ποταμών Αλφειού και Κλασέου. Εκτός όμως από τους μεμονωμένους θεατές, προσέρχονταν και επίσημες αντιπροσωπείες πόλεων, οι λεγόμενες «θεωρείες», με δώρα για το Ιερό. Οι Αθλητές προπονούνταν για ένα μήνα πριν από την έναρξη των αγώνων στην Ιλίδα, υπό την επίβλεψη  Ηλείων κριτών.

Την όλη εποπτεία για την τήρηση των προβλεπομένων κανονισμών κατά τους αγώνες είχαν Ηλείοι πολίτες, που επονομάζονταν «Ελλανοδίκες». Ο θεσμός των Ελλανοδικών αρχικά ήταν κληρονομικός και ισόβιος, ενώ από το 584 π.Χ. επιλέγονταν με κλήρο μεταξύ των Ηλείων πολιτών και για μια Ολυμπιάδα. Προκειμένου να εκτελέσουν επιτυχώς τα καθήκοντά τους, εκπαιδεύονταν επί δέκα μήνες, διέμεναν δε στον Ελλανοδικαιώνα  στην Ίλιδα. Τα καθήκοντα των Ελλανοδικών περιλάμβαναν την οργάνωση και τη διεξαγωγή των αθλητικών δραστηριοτήτων, την απονομή των βραβείων, την επιβολή σωματικών και χρηματικών ποινών και ακόμη τον αποκλεισμό αθλητών  από τη συμμετοχή τους στους αγώνες. Τα έσοδα από τις χρηματικές ποινές διαθέτονταν για την κατασκευή αγαλμάτων του Διός, τα λεγόμενα «Ζάνες», τα οποία τοποθετούνταν στην Άλτη. Ο αριθμός των Ελλανοδικών αρχικά ήταν δύο, αυξανομένου όμως σταδιακά του αριθμού των συμμετεχόντων, καθώς και του αρθμού των αγωνισμάτων, έφθασαν τον αριθμό δέκα. Για την άμεσο εποπτεία των Αγώνων, οι Ελλανοδίκες έπαιρναν θέση σε εξέδρα στην νότια πλευρά του σταδίου, ενδεδυμένοι με πορφυρό μανδύα. Η αναγγελία των αγώνων γινόταν από ομάδες ανδρών, τους λεγόμενους «σπονδοφόρους», οι οποίοι περιέρχονταν τις ελληνικές πόλεις, κρατώντας κλάδους ελιάς και μεταφέροντας το μήνυμα της εκεχειρίας.