ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Παράδειγμα 1

Γιάννης:      Γεια σου μαμά.

Μαμά:         Γεια σου. Άργησες.

Γιάννης:      Ναι, αυτός ο μπάσταρδος ο Χταπόδης μας κράτησε πάλι ως αργά.

Μαμά:         Είναι εδώ η γιαγιά.

Γιάννης:      Ωπ! Συγγνώμη. Που είναι;

Παράδειγμα 2

Γιάννης:           Καλησπέρα σας, κύριε.

Διευθυντής:     Τι κάνεις εσύ εδώ τέτοια ώρα;

Γιάννης:           Ο κύριος Καταπόδης μας κράτησε ως τώρα, κύριε.

Βρείτε τις λέξεις στα παραδείγματα 1 και 2 που δείχνουν ότι η σχέση του Γιάννη με τη μητέρα του είναι φιλικότερη απ’ ότι η σχέση του με τον διευθυντή του σχολείου. Τι μας δείχνει αυτό για τη σπουδαιότητα της επιλογής των λέξεων που χρησιμοποιούμε;

Παράδειγμα 3

Κάθε απόγευμα στις 5:00 μμ, η φίλη μου μαζεύει τα πράγματά της και φεύγει από το γραφείο της στο Ηράκλειο. Φεύγοντας, ο συνεργάτης της λέει Γεια σου Αναστασία, (κι εκείνη απαντά Γεια σου Μιχάλη), η γραμματέας της λέει Γεια σας Κα Γεωργίου, (κι εκείνη απαντά Γεια σου Κατερίνα) και ο επιστάτης λέει Γεια σας Κα Γεωργίου (στο οποίο απαντά Γεια σου Αντρέα). Όταν φτάνει στο σπίτι, ο γιος της ο Γιάννης λέει Γεια σου ρε μάνα, η μητέρα της λέει Γεια σου κοριτσάκι μου, πώς ήταν η μέρα σου; και ο άντρας της λέει απλά πάλι άργησες, Τασούλα! Αργότερα, της τηλεφωνεί ο πρόεδρος του ανθοκομικού συλλόγου για να την ρωτήσει εάν θα ήθελε να γίνει μέλος. Καλησπέρα σας, η Κα Απέργη; Όχι, η Κα Γεωργίου, αλλά το όνομα του συζύγου μου είναι Κώστας Απέργης, απαντά. Τι θα θέλατε; Τέλος της τηλεφωνάει μια φίλη: Καλησπέρα Αναστασάκι μου, ήντα κάνεις;

Παράδειγμα 4

Κώστας:          Δημητρό, του είδ’ς του κινούριου σπίτ’ του Γιάνν’ μας; Είν’ στ’Λάρ’σα.

Δημήτρης:       Φυσικά και το είδα. Πώς θα μπορούσε να μου διαφύγει άλλωστε. Ο Γιάννης σας έχει το μεγαλύτερο σπίτι της Λάρισας!

Παράδειγμα 5

1.     Παρακαλούμε διατηρείτε την πόλη καθαρή.

2.  Βάλε τα σκουπίδια σου στον τενεκέ, Μαράκι.

3.  Παρακαλώ ετοιμάστε το ακριβές αντίτιμο του εισιτηρίου και δηλώστε τον προορισμό σας.

4.  Δώσε μου τα λεφτά σωστά και πες μου που πας.

Βρείτε τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το (1) από το (2) και το (3) από το (4). Ποια είναι τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης στα οποία βασίζεται αυτή η ποικιλότητα;

1.  Τι είδους γνώση έχουμε όταν λέμε ότι ξέρουμε μια γλώσσα;

 2.  Πώς αντιλαμβάνεστε τον όρο “κοινωνιογλωσσολογία”;

 3.  Πώς αντιλαμβάνεστε τους όρους γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσικό ρεπερτόριο;

 4.  Η γλώσσα χρησιμοποιείται για συγκεκριμένους σκοπούς και λειτουργίες. Μπορείτε να σκεφτείτε μερικούς από αυτούς τους σκοπούς;

 5.  Μπορείτε να εξηγήσετε με περισσότερα λόγια τους παρακάτω βασικούς κοινωνικούς παράγοντες που καθορίζουν τις γλωσσικές μας επιλογές σε κάθε περίπτωση;

         (α) οι συμμετέχοντες (participants)

         (β) το πλαίσιο ή κοινωνικό περιβάλλον (setting / social context)

         (γ) το θέμα συζήτησης (topic)

         (δ) η λειτουργία (function)

     Μπορούμε να εξηγήσουμε τους κοινωνικούς παράγοντες απλά ως εξής:

         (α) οι συμμετέχοντες--ποιος μιλάει σε ποιον

         (β) το πλαίσιο ή κοινωνικό περιβάλλον--το πού μιλάμε, σε ποιο χώρο ή περίσταση

         (γ) το θέμα συζήτησης--το θέμα για οποίο μιλάμε

         (δ) η λειτουργία--ο λόγος ή ο σκοπός για τον οποίο μιλάμε

6.  Εκτός από τους κοινωνικούς παράγοντες υπάρχουν συγκεκριμένες διαστάσεις (παρακάτω) που σχετίζονται με τους κοινωνικούς παράγοντες και οι οποίες επίσης επηρεάζουν τις γλωσσικές μας επιλογές. Μπορείτε να τις αναπτύξετε και να εξηγήσετε πώς σχετίζονται με τους κοινωνικούς παράγοντες;

         (α) μια κλίμακα κοινωνικής απόστασης (social distance scale)

         (β) μια κλίμακα υπόστασης/κοινωνικής θέσης (status scale)

         (γ) μια κλίμακα επισημότητας (formality scale)

         (δ) δύο λειτουργικές κλίμακες: αναφορική - συγκινησιακή

                        (functional scales: referential - affective)

     Η σχέση των παραπάνω διστάσεων με τους κοινωνικούς παράγοντες είναι η ακόλουθη:

         (α) η κλίμακα κοινωνικής απόστασης--αναφέρεται στη σχέση των συμμετεχόντων που μπορεί να είναι φιλική/στενή (υψηλή αλληλέγγυη) ή τυπική/απόμακρη (χαμηλή αλληλεγγύη)

         (β) η κλίμακα υπόστασης--αναφέρεται στη σχέση των συμμετεχόντων· κάποιος μπορεί να είναι, κατά μία έννοια, ιεραρχικά ανώτερος ή κατώτερος του άλλου

         (γ) η κλίμακα επισημότητας--αναφέρεται στο πλαίσιο και στον τύπο επικοινωνίας

         (δ) οι λειτουργικές κλίμακες: αναφορική - συγκινησιακή--αναφέρονται στο σκοπό ή το θέμα της συζήτησης/επικοινωνίας

 7.  Μπορείτε να σκεφτείτε ορισμένες διαφορές μεταξύ της γενικής θεωρητικής γλωσσολογίας και της κοινωνιογλωσσολογίας;

ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

1.  Κάντε μια λίστα με όλα τα ονόματα (και τις προσφωνήσεις) με τα οποία σας απευθύνονται οι άνθρωποι που σας γνωρίζουν. Για κάθε όνομα σημειώστε ποιος το χρησιμοποιεί και πότε/που. Υπάρχουν άνθρωποι που σας φωνάζουν με περισσότερα από ένα ονόματα; Για ποιο λόγο μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν ένα απ’ αυτά τα ονόματα για σας αντί για κάποιο άλλο;