ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

ΠΡΟΟΔΟΣ, Άνοιξη 2004

Ι. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η πρόδοος έχει προγραμματιστεί για την Τρίτη 11 Μαίου, 2004 στο χρόνο και τόπο του προγραμματισμένου μαθήματος ( 6:00 μμ, ΑΤΕ 1). Αντιστοιχεί με το 30% του τελικού βαθμού σας (πράγμα που την καθιστά "υποχρεωτική" εφόσον διαφορετικά αρχίζετε με άριστα το 7).

 

ΙΙ. ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

Γενικά, η ύλη της εξέτασης περιορίζεται σε ότι διδαχθήκατε έως και την Τρίτη 4/5/04. Ειδικότερα:

α) Τα φυλλάδια που καλύψαμε (ή τα αντίστοιχα links από τον οδηγό σπουδών online)

β) Τα κείμενα που συζητήσαμε στην τάξη (φωτοτυπημένα στη βιβλιοθήκη)

γ) Αρχάκης, Α. & Μ. Κονδύλη. 2002. Εισαγωγή σε ζητήματα κοινωνιογλωσσολογίας, 

 

ΙΙΙ. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ 

Εδώ σας δίνονται υποδείγματα δέκα βασικών ερωτήσεων (και προτεινόμενες έννοιες ή "λέξεις κλειδιά" που τις απαντούν επαρκώς Το νόημα αυτής της σελίδας είναι να απαντήσετε κανονικά σε όλες τις ερωτήσεις (σαν διάβασμα για την εξέταση) έτσι ώστε να είστε έτοιμοι να απαντήσετε μία από αυτές στην πρόοδο. 

Ερωτήσεις

ΟΔΗΓΙΕΣ

     Καμμιά απάντηση του δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 350 λέξεις περίπου. Δώστε παραδείγματα σε όσα λέτε. Aπαντήσεις χωρίς παράδειγμα θα θεωρηθούν ατελείς. 

1.  Αναπτύξτε ένα σύντομο δοκίμιο περιγράφοντας πώς αντιλαμβάνεστε τη διαφορά μεταξύ γλώσσας και διαλέκτου και ιδιώματος. Μπορείτε να αρχίσετε το κείμενό σας σχολιάζοντας μια ρήση που αποδίδεται στον Max Weinreich: “A language is a dialect with an army and a navy” (=γλώσσα είναι μια διάλεκτος με στρατιωτική και ναυτική δύναμη).

Πρόταση: Ορίστε κάθε έννοια και δείξτε πως διαπλέκονται. Τονίστε την ασάφεια των υπαρχόντων κριτηρίων (π.χ. αμοιβαία κατανοητές οπικιλίεες που ΕΙΝΑΙ ξεχωριστές κα, αντίθετα μη αμοιβαία κατανοητές ποικιλίες που ΔΕΝ είναι διαφορετικές "γλώσσες" αλλά διάλεκτοι μιας γλώσσας). Τονίστε το πολιτικό στοιχείο, δίνοντας συγκεκριμένα παραδείγματα κοινωνιών/γλωσσών.

 

2.  Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση γλωσσικής (διαλεκτικής) και κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Στηρίξτε την απάντησή σας στα δεδομένα που σας δόθηκαν για τις διάφορες γλωσσικές κοινότητες που μελετήθηκαν στο μάθημα (και ιδιαίτερα τα δεδομένα της για την Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ).

Πρόταση: Αναφερθήτε στις έννοιες ποικιλότητα, γεωγραφικές διαλέκτοι και κοινωνιόλεκτοι και εστιάστε στο τρίτο μόνο θέμα. Με παραδείγματα από τη βιβλιογραφία δείξτε την διαπλοκή μεταξύ ποικιλότητας και κοινωνικής τάξης--δηλαδή απλά το γεγονός ότι η κοινωνική τάξη επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα την γλωσσική μας παραγωγή. Μιλήστε επίσης εν συντομίαγια εμφανές κύρος/γόητρο, συγκεκαλυμμένο ή αφανές κύρος, υπερδιόρθωση, κλπ. 

 

3.  Επιχειρήστε μια κριτική προσέγγιση της θέσης της κοινωνιογλωσσολογίας σε σχέση με το κομμάτι του κλάδου της γλωσσικής επιστήμης που η Boutet ονομάζει “κυρίαρχη γλωσσολογία”.

Πρόταση: Αναφερθήτε στο "δόγμα" της κυρίαρχης (θεωρητικής) γλωσσοπλογίας ως προς την πρωτοκαθεδρία της μορφής--και μάλιστα της πρότυπης μορφής. Αυτό θα σας οδηγήσει αβίαστα σε μια συζήτηση της ίδιας της κοινωνιογλωσσολογίας ως (επι)κριτικής απάντησης στο ερώτημα του τι ακριβώς είναι γλώσσα (δηλ. η μορφή που έχει η γλώσσα, ή αυτά που κάνουμε με τη γλώσσα;). Βλ. επίσης την κοινωνιογλωσσολογία ως δυναμική επέκταση των ορίων της θεωρητικής γλωσσολογίας (η θέση του Labov) ή ως ρήξη με την κυρίαρχη γλωσσολογία και διαχώριση της θέσης της από αυτήν (η θέση του Hymes).

 

4.  Διαβάστε προσεκτικά το παρακάτω κείμενο (Boutet, σ. 34) και σχολιάστε.            [Ο] “φαντασιωτικός” χαρακτήρας της νόρμας φανερώνεται πολύ καθαρά στα τεστ υποκειμενικής αντίδρασης στην ίδια [...] την ομιλία [των υποκειμένων]. Οι ομιλητές δεν αντιλαμβλάνονται την πραγματικότητα της δικής τους [γλωσσικής] παραγωγής, που δεν είναι σύμφωνη με τη νόρμα, και αποδίδουν στη γλώσσα τους μεταβλητές που έχουν κύρος. Ο Λαμπόβ (sic) συμπεραίνει πολύ σωστά “ότι ο νεο-ϋορκέζος αντιλαμβάνεται μάλλον την πρόθεσή του να προφέρει κάτι παρά αυτό που προφέρει στην πραγματικότητα.

Πρόταση: Η νόρμα (=πρότυπη γλώσσα με μεγάλο κύρος κατά περίπτωση) έχει φαντασιωτικό χαρακτήρα μιας και α) κάποιοι λένε, π.χ., ότι δεν την ακολουθούν (βλ. κάποιοι άνδρες ομιλητές) ενώ στην πραγματικότητα σδεν το κάνουν, και β) το αντίθετο. Άρα, αυττρό που μας μεταφέρουν οι πληροφορητές είναι η ΠΡΟΘΕΣΗ του να συμμορφωθούν ή όχι ως προς τη νόρμα της γλωσσικής τους κοινότητας και ΟΧΙ αυτό που ΟΝΤΩΣ λένε.

  

5.    Εξηγήσετε τις έννοιες γλωσσική αλλαγή σε φαινομενικό και σε πραγματικό χρόνο. Επίσης σχολιάστε πως σχετίζονται οι προβλέψεις που μπορούμε να κάνουμε με την ηλικία των ομιλητών που μελετάμε.

Πρόταση: Αναφερθείτε (ακροθιγώς) στη γλωσσική αλλαγή ως φυσικό φαινόμενο και όχι φθορά. Ορίστε τις δύο μεθοδολογικές έννοιες στην διερεύνηση της γλωσσικής αλλαγής. Πέστε όσα ξέρετε για το αναμενόμενο μοτίβο (pattern) στη γλώσσας ανάλογα με την ηλικία των πληροφορητών, εστιάζοντας κυρίως: α) στους νέους, β) τους μέσης ηλικίας και γ) τους γηραιότερους (τρεις διακριτές ομάδες). Αναφέρετε πότε και πώς ξέρουμε ότι ένας τύπος χάνεται από τη γλώσσα ή, αντίθετα, αποτελεί νεωτερισμό. 

 

6.    Εξηγήστε τους όρους γλωσσική διατήρηση, γλωσσική υποχώρηση, γλωσσική απώλεια, γλωσσικός θάνατος και γλωσσική δολοφονία, συνδέοντάς τους μεταξύ τους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο (δηλ. αυτό των πολύγλωσσων κοινωνιών και των "μειονωτικών" γλωσσών).

Πρόταση: Ορίστε τις έννοιες σε σχέση μεταξύ τους (και όχι ξεχωριστά). Π.χ. η γλωσσική δολοφονία συνεπάγεται γλωσσικό θάνατο αλλά επίσης προϋποθέτει ότι υπάρχει πρόθεση εξόντωσης! Όλα αυτά είναι αναγκαστικό να τεθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, δηλ. μετανάστευση, μειονότητες, γλωσσικά καταπιεσμένες ομάδες, κλπ..

 

7.    Τι εννούμε με τους όρους standard (πρότυπη) και vernacular γλώσσα. Πώς διαφοροποιούνται τα δύο και γιατί ο διαχωρισμό δεν μπορεί παρά να είναι, γενικά  μιλώντας, σχετικός;

Πρόταση: Δώστε όχι έναν ορισμό για κάθε έννοια, αλλά όλους τους πιθανούς ορισμούς όπως τους αναφέραμε στην τάξη, πράγμα που θα καταδείξει σαφώς τόσο την ευρύτατη χρήση τους όσο και τα προβλήματα που τυχόν παρουσιάζει η έλλειψη ακριβούς ορισμού. 

 

8.    Ποιες είναι οι διαστάσεις της κοινωνικής ποικιλότητας (δηλ. οι εξωγλωσσικοί, κοινωνικοί παράγοντες που ρυθμίζουν τη γλωσσική πραραγωγή μας); Σχολιάστε τη σημασία τους με σχετικά (δικά σας) παραδείγματα.

Πρόταση: Βλ. το πρώτο φυλλάδιο & σημειώσεις. Δώστε δικά σας παραδείγματα! αναφερθείτε επίσης στις λειτουργικές κλίμακες (αναφορική - συγκινησιακή) καθώς και τις κλίμακες κοινωνικής απόστασης, υπόστασης και επισημότητας.

 

9.    Τι γνωρίζετε για την υπερδιόρθωση; Εξηγήστε το φαινόμενο με (δικά σας, ει δυνατόν) παραδείγματα.

Πρόταση: Σαφής εξήγησε με αρκετά παραδείιγματα που να δείχνουν τις εξής τάσεις: προοδευτική ομαλοποίηση του συστήματος (και άρα σιωπηρή απαλοιφή γραμματικών ανωμαλιών), γλωσσική σύγκλιση/απόκλιση, πίεση από "πάνω" ή "από κάτω", πιθανοί ιστορικοί παράγοντες, κλπ. 

 

10.    Όταν μιλάμε για γλωσσική ανισότητα και συγκεκριμένα για γλωσσικό σεξισμό, τι εννούμε; Δώστε παραδείγματα σεξιστικής γλώσσας στα ελληνικά (ή και άλλες γλώσσες που γνωρίζετε) και εντάξτε την απάντησή σας σε ένα γενικότερο πλαίσιο αναφοράς, δηλ. τις γλωσσικές διαφορές που έχουν επισημανθεί ανάμεσα στα δύο φύλα.

Πρόταση: Βλ. βιβλίο κεφ. 3.1 & κυρίως 3.2. για το σεξισμό. Επίσης τα φυλλάδια (αλά και τις σημειώσεις σας) για τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Να είστε σύντομοι αλλά περικτική σε αυτήν την ευρεία ερώτηση.

Αρχική σελίδα