Τα μανιτάρια αποτελούν φύλο του υποβασιλείου των θαλλοφύτων, του βασιλείου των φυτών. Το σώμα τους που λέγεται θαλλός, δεν έχει διαφοροποιημένα όργανα, δηλαδή ρίζες, βλαστούς και φύλλα, παρά μόνον όργανα αναπαραγωγής. Οι μύκητες, αν και ανήκουν στα φυτά, δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν χλωροφύλλη. Ο θαλλός στους ανώτερους μύκητες λέγεται μικκύλιο και αποτελείται από διακλαδισμένα νήματα, με διάμετρο 2-10 χιλιοστά του χιλιοστού και μήκος που φτάνει κάποια μέτρα. Αντίθετα, στους κατώτερους μύκητες είναι μια πρωτοπλασματική μάζα χωρίς κυτταρική μεμβράνη με 1 - 2 ή και περισσότερους  πυρήνες.

            Η αναπαραγωγή στους μύκητες είναι αγενής  όταν γίνεται χωρίς την ένωση κυττάρων ή οργάνων αντίθετου φύλου, και εγγενής, όταν προηγείται η ένωση πυρήνων κυττάρων αντίθετου φύλου.

            Η αγενής αναπαραγωγή γίνεται με κομμάτια  του μικκυλίου, με σπόρια που παράγονται αγενώς  ή με άλλα όργανα σκληρωτικά ή ριζόμορφα, ενώ η εγγενής γίνεται με σπόρια που παράγονται από ένωση πυρήνων κυττάρων αντίθετου φύλου.  Τα σπόρια των μυκήτων και στις δύο περιπτώσεις, αγενή και εγγενή πολλαπλασιασμού, σχηματίζονται μέσα σε ειδικά όργανα, που λέγονται καρποφορίες και τα οποία σχηματίζονται από τμήμα ή ολόκληρο το θαλλό. Σε κάθε ανεπτυγμένο μύκητα σχηματίζονται περίπου 15 - 20 δισεκατομμύρια σπόρια, που όταν ελευθερωθούν από το μητρικό σώμα και βρεθούν σε κατάλληλες συνθήκες βλασταίνουν και δίνουν το καθένα νέο μικκύλιο.

            Οι μύκητες έχουν πολύ μεγάλη οικονομική σημασία: είναι υπεύθυνοι για μεγάλες ζημιές στις καλλιέργειες, γιατί προκαλούν στα φυτά διάφορες αρρώστιες, όπως περονόσπορο, ωίδια, σκωριάσεις, σήψεις, βοτρύτη, δαυλίτες και πολλές άλλες. Έτσι προκαλούνται μεγάλες καταστροφές τόσο στην ποσότητα όσο στην ποιότητα της παραγωγής. Προκαλούνται ακόμα διάφορες άλλες ζημιές, όπως  μουχλιάσματα, ξινίσματα κ.α. Η σημασία τους όμως δεν είναι μόνον αρνητική αλλά και θετική, αφού χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς, για βιομηχανικούς (ζυμώσεις κ.τ.λ.) και για τροφή του ανθρώπου.

            Οι μύκητες κατατάσσονται σε τέσσερις κλάσεις: α) τους φυκομύκητες, β) τους ασκομύκητες, γ) τους αδηλομύκητες και δ) τους βασιδιομύκητες. 

           Από τις παραπάνω κλάσεις, που περιλαμβάνουν 40.000 είδη, οι φαγώσιμοι ανήκουν στους βασιδιομύκητες και το τμήμα τους που τρώγεται είναι η καρποφορία τους, που έχει το γνωστό ομπρελοειδές σχήμα. Τα φαγώσιμα είδη που υπάρχουν στην φύση είναι αρκετά. Π.χ. μόνον στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 50 είδη .

            Τα μανιτάρια ως τροφή έχουν μεγάλη διαιτητική αξία, γιατί είναι πλούσια σε πρωτεΐνες. Ακόμα μπορούν να θεωρηθούν ως αποθήκη βιταμινών Β(ριφοφλαβίνης, θειαμίνης, πυριδοξίνης κ.α.), ανόργανων αλάτων (φωσφόρου, σιδήρου, μαγνησίου, χαλκού κ.α.) και λεκεθίνης. Τα παραπάνω στοιχεία (βιταμίνες, άλατα, λεκιθίνη) εμποδίζουν το σχηματισμό χοληστερίνης στο αίμα. Επιπλέον, τα μανιτάρια δεν δημιουργούν πάχος και οπωσδήποτε είναι και πολύ νόστιμα. Μπορεί  να φαγωθούν, είτε ωμά σαν σαλάτες, γαρνιτούρες κ.λ.π., είτε μαγειρεμένα με ομελέτες, ψάρια, κρέας ζυμαρικά. Ακόμα γίνονται και με διάφορες σάλτσες.

            Όλες αυτές οι ιδιότητες συντέλεσαν ώστε ο άνθρωπος να ασχοληθεί από πολύ παλιά με τη συλλογή αυτοφυών μανιταριών. Η συλλογή των αυτοφυών ειδών στηρίζεται βασικά στην εμπειρία του συλλέκτη και απαιτεί μεγάλη προσοχή, γιατί πολλά είδη είναι δηλητηριώδη. Για παράδειγμα αναφέρεται ο υαλοειδείς αμανίτης, που είναι αιτία πολλών θανάτων από δηλητηρίαση κυρίως στη Γαλλία. Ένα τέτοιο μανιτάρι, βάρους 50 γραμμαρίων, μπορεί να σκοτώσει άνθρωπο βάρους  80 κιλών. Η θανατηφόρα δόση του δηλητηρίου αυτού του μύκητα είναι 0,1 χιλιοστό του γραμμαρίου ανά κιλό ζωντανού βάρους, που σημαίνει ότι είναι περίπου 200 φορές πιο δραστικό από το γνωστό  παραθείο.

Οι δηλητηριάσεις από τα μανιτάρια είναι πολύ ύπουλες και αυτό γιατί τα συμπτώματά τους εμφανίζονται μετά από 1 -2 μέρες, οπότε το δηλητήριο έχει περάσει ήδη  στη κυκλοφορία του  αίματος, γεγονός που κάνει μάταιη κάθε επέμβαση γιατρού ή λήψη μέτρων και σχεδόν πάντα επέρχεται θάνατος.

Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα έγιναν αιτία ώστε να αναπτυχθεί διεθνώς η συστηματική καλλιέργειά τους σε επιστημονικές βάσεις. Στην Ευρώπη, κυρίως, η κατά κεφαλήν κατανάλωση κυμαίνεται από 1 - 2 κιλά το χρόνο ενώ στη χώρα μας δεν περνά τα 40 - 50 γραμμάρια στο ίδιο χρονικό διάστημα, που σημαίνει ότι η καλλιέργεια του μανιταριού στην Ελλάδα έχει πολλές δυνατότητες ακόμα.   Σήμερα, αναπτύσσεται η καλλιέργεια των μανιταριών σε ειδικούς χώρους. Αρχικά, σε σκοτεινές αίθουσες, με θερμοκρασία 10 - 18⁰C και υγρασία  περιβάλλοντος 70-85%, τοποθετείται το θρεπτικό μέσο που αποτελείται από κοπριά ανακατεμένη με άχυρα. Αφού το θρεπτικό μέσο μείνει σ΄ αυτές τις συνθήκες επί 30 μέρες τοποθετείται σε στρώματα 15-30 εκ., που βρέχονται και πιέζονται συνεχώς προκειμένου να γίνουν συμπαγείς επιφάνειες. Εκεί τοποθετούνται τα μικκύλια σε θερμοκρασία πεπτικού μέσου 26⁰C και βάθος 5 εκ.  Μετά τον πρώτο μήνα της ανάπτυξης απαιτείται θερμοκρασία  12-14⁰C και σταθερά ψηλή υγρασία. Η συγκομιδή τους αρχίζει σε 5-6 εβδομάδες μετά την τοποθέτηση των μικκυλίων στο θρεπτικό μέσο. 

            Μύκητες με ογκώδες  και σαρκώδες  καρπόσωμα που σχηματίζεται από ένα πλούσιο διακλαδωμένο υπόγειο μικκύλιο. Η μορφολογία τους  περιλαμβάνει ένα τμήμα πλατύ, όμοιο με ομπρέλα, τον πίλο στερεωμένο σ' ένα λεπτότερο ραβδόμορφο τμήμα, τον πόδα ή στύπο.
            Το κάτω μέρος του πίλου συγκροτείται είτε από ακτινοειδή ελάσματα, είτε από μικρούς πόρους σκεπασμένους με μεμβράνη. Στο τμήμα αυτό σχηματίζονται τα σποριοπαράγωγα  κύτταρα. Τα περισσότερα μανιτάρια  ανήκουν στην οικογένεια των αγαρικιδών των βασιδιομυκητών. Τα άλλα ανήκουν στους ασκομύκητες. Τα μανιτάρια συναντιούνται την άνοιξη και το φθινόπωρο σε δασώδεις περιοχές.

            Υπάρχουν μανιτάρια δηλητηριώδη και φαγώσιμα. Με εμπειρικά κριτήρια είναι δύσκολος ο διαχωρισμός τους. Κανονικά ο διαχωρισμός γίνεται με βάση συγκεκριμένες διαφορές βοτανικών χαρακτηριστικών.

            Στην Ελλάδα το είδος των μανιταριών που καλλιεργείται περισσότερο είναι το αγαρικό το κηπευτικό. Το είδος τρώγεται νωπό. Συσκευάζεται επίσης σε κονσέρβες κι αφού ξεραθεί και τριφτεί χρησιμοποιείται για την παρασκευή σκόνης για σούπες.        

Ιστορικό | Διδακτικό προσωπικό | Αρθρογραφία | Πειραματικό Βήμα

Προγράμματα | Εκδηλώσεις | Θέατρο | Μαθητές | Εργασίες Μαθητών | Η Λέσβος

Αρχική σελίδα