ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ & ΙΣΤΟΡΙΑΣ

4ο Εξάμηνο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

(αντικαθιστά την Εισαγωγή στη θεωρητική γλωσσολογία)

Διδάσκων: Κ. Κανάκης

c.canakis@sa.aegean.gr

http://www.aegean.gr/social-anthropology/canakis

 #12

ΟΔΗΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Σε αυτό το μάθημα οι φοιτητές εισάγονται στη γλωσσολογία, τον κλάδο που έχει ως αντικείμενό του τη μελέτη των φυσικών γλωσσών, από τυπικής και λειτουργικής πλευράς. Εξετάζονται η ιστορία και οι βασικές αρχές της σύγχρονης γλωσσολογίας και δίνεται έμφαση στην παρουσίαση των επιπέδων της γλωσσολογικής ανάλυσης ( φωνητική & φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία). Δεδομένου ότι επιχειρεί να καλύψει βασικές θεωρητικές ανάγκες εκκολαπτόμενων κοινωνικών επιστημόνων, το μάθημα εξετάζει όχι μόνο την τυπική (βλ. παραπάνω) αλλά και τη κοινωνικο-λειτουργική πλευρά της γλώσσας (πραγματολογία, κοινωνιογλωσσολογία) επιχειρώντας, έτσι, μια σύνδεση της γλώσσας ως πανανθρώπινου (γνωστικού) φαινομένου και της γλώσσας ως συγκεκριμένου επικοινωνιακού κώδικα (δηλαδή ως κοινωνικά τοποθετημένης πραγματικότητας και εμπειρίας).  [Υ]
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Nα εξοικειώσει τον φοιτητή των κοινωνικών επιστημών με τις γενικές αρχές της (δομικής και γενετικής-μετασχηματιστικής) γλωσσολογίας και συγκεκριμένα: α) με την τυπική  μελέτη του κάθε επιπέδου γλωσσικής ανάλυσης και β) με τη λειτουργική πλευρά τη γλώσσας.
Mέθοδος διδασκαλίας: Διαλέξεις, συζήτηση, πρακτικές ασκήσεις.
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ: Kανένα.
AΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Εργασίες/ασκήσεις, πρόοδος, Γραπτή τελική εξέταση.


 

1. Εισαγωγή

Τι είναι γλωσσολογία

Το αντικείμενο της γλωσσολογίας

Κλάδοι της γλωσσολογίας

Η βιολογική βάση της γλώσσας

Ιστορική θεώρηση της γλωσσολογίας

Νεότερη και σύγχρονη γλωσσολογία

2. Φωνητική – Φωνολογία

Α. ΦΩΝΗΤΙΚΗ

Τι περιγράφει η φωνητική

Φωνητικές κατηγορίες και σύμβολα

Tο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (I.P.A.)

Κατεβάστε γραμματοσειρές του IPA από το διαδίκτυο!!!

Το φωνητικό αλφάβητο της Αμερικανικής Σχολής (Americanist tradition) 

Φωνητικά χαρακτηριστικά

Οι φθόγγοι της νέας ελληνικής

Υπερτεμαχιακά φωνητικά στοιχεία

Β. ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ

Σχέσεις φθόγγων σε συγκεκριμένο φωνητικό σύστημα

Φωνολογικά φαινόμενα (πάθη φωνημάτων)

Γενετική φωνολογία – θεωρία διαφοροποιητικών χαρακτηριστικών

Η έννοια του προβλέψιμου ή περιττού

Μετρική και αυτοτεμαχιακή φωνολογία

Πρακτική εξάσκηση στη φωνολογική και φωνητική μεταγραφή

3. Μορφολογία

Μορφήματα και λέξεις

Μόρφημα και αλλόμορφο

Τυπολογία γλωσσών βάσει της μορφολογικής δομής των λέξεων

Μορφολογικά πρότυπα περιγραφής

Λέξη και λέξημα

Γραμματική και φωνολογική λέξη

Μορφοφωνολογικοί κανόνες

Επιλογή του πιο αφηρημένου τύπου βάσης

4. Σύνταξη Ι: Θεωρητικές αρχές και στόχοι

Πρόταση και εκφώνημα

Γλωσσική ικανότητα και γλωσσική επιτέλεση (συμπεριφορά)

Γραμματικότητα

Η μέθοδος του γλωσσολόγου

Συντακτική και σημασιολογική δομή των προτάσεων

Η σχέση σύνταξης και σημασιολογίας

Γενετική σημασιολογία

 

5. Σύνταξη ΙΙ: Γραμματική της φραστικής δομής

Φραστική δομή

Συντακτικές κατηγορίες

Κανόνες και γραμματική φραστικής δομής

Λεξικό: κανόνες λεξικής εισαγωγής

Επαναληπτικοί κανόνες ΦΔ

Μετασχηματισμοί

 

6. Σημασιολογία

Πρόταση και εκφώνημα

Γραμματική πρόταση και λογική πρόταση (απόφανση)

Το νόημα των λέξεων: ιδιωματισμοί, ομωνυμία, πολυσημία, συνωνυμία

Ορισμός του λεξικού νοήματος: δήλωση, αναφορά και σημασία

Ανάλυση της λεξικής σημασίας: συνωνυμία, αντωνυμία, υπωνυμία

Θεωρητική ανάλυση των σημασιολογικών σχέσεων

Σημασιολογική ανάλυση των προτάσεων

Τυπικές σημασιολογικές θεωρίες

Γνωστική σημασιολογία

7. Πραγματολογία

Αναφορά και δείξη

Η θεωρία των λεκτικών ενεργημάτων (λεκτικών/γλωσσικών πράξεων)

Προϋπόθεση

Διαλογικά υπονοήματα

8. Κοινωνιογλωσσολογία

 * * *

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ:

Lyons, John. 1998. Εισαγωγή στη γλωσσολογία. Αθήνα: Πατάκης.

Φιλιππάκη-Warburton, Ειρήνη. 1992. Εισαγωγή στη θεωρητική γλωσσολογία. Αθήνα: Νεφέλη.

Κανάκης, Κ. 2007. Εισαγωγή στην πραγματολογία: Γνωστικές και κοινωνικές όψεις τη γλωσσικής χρήσης. Αθήνα: Εικοστός Πρώτος.

Αρχική σελίδα