Άρθρα

Η Κατάθλιψη των Εορτών

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

 …Άγχος, ένταση, υποχρεώσεις ασφυκτικές και προσδοκίες ατελέσφορες. Δόσεις απαιτητικές δανείων, που κάποτε μια επίφαση ευμάρειας χάρισαν. Μνήμες καιρών ευτυχισμένων, που παρήλθαν ανεπιστρεπτί, επιτείνοντας την αίσθηση του κενού και του μάταιου. Σύγκριση ενός παρελθόντος ανέμελου με του παρόντος την καταχνιά και τη νοσταλγία. Μοναξιά, εγκατάλειψη και ανασφάλεια για  ένα επερχόμενο, ζοφερό και ανεξέλεγκτο μέλλον. Ρευστές επαγγελματικές προοπτικές και ατομικές βιογραφίες αβέβαιες, που ταλανίζονται σε μια κοινωνία της επικινδυνότητας. Ασθένειες, πένθη για την απώλεια αγαπημένων προσώπων, διαζύγια και σχέσεις ακροβατούσες μεταξύ φθίσης και συμβιβασμού. Η παραδοσιακή οικογένεια σε διακύβευση και τα προσωπεία της κοινωνικοποίησης πολλαπλά. Στόχοι αλλότριοι και αξίες εμβόλιμες. Όνειρα επίπλαστα και βιομηχανοποιημένα, φιλοδοξίες προκατασκευασμένες σε γραμμή παραγωγής. Ιδεώδη, αλλά κίβδηλα σκηνικά γαλήνης εμποτισμένα στην ουτοπία της τηλεόρασης. Πλήξη, αδυναμία νοηματοδότησης της ύπαρξης. Αλληλεγγύη, συμμετοχικότητα και κοινωνική εμπιστοσύνη υπό διωγμό. Κι όλα αυτά τόσο απροσδόκητα συνταιριασμένα σε ένα φανταχτερό ψηφιδωτό από λαμπιόνια, δέντρα κατάφορτα με ματαιοδοξία και πλαστικό χιόνι, ευχές στερεότυπες, άψυχες, χωρίς συναίσθημα, αγάπη που ανασύρεται φτιασιδωμένη για τις ανάγκες της εποχής και ανέστια έπειτα πλανάται σε φάτνες αμφίβολες…

Για τους περισσότερους τα παραπάνω δεν είναι παρά άκαιρες, απαξιωτικές και αιρετικές απόψεις, που δεν συνάδουν με το πνεύμα των Χριστουγέννων Κι όμως για ένα ολοένα αυξανόμενο ποσοστό συνανθρώπων μας, και ειδικότερα γυναικών,  αυτός είναι ο τρόπος που βιώνουν την περίοδο των εορτών. Πρόκειται για αυτούς που πορεύονται στις παρυφές της κατάθλιψης και της μελαγχολίας, για εκείνους που το γκρίζο χρώμα, ζηλώνοντας τη χειμερινή  παρακμή του φωτός και της ημέρας, σπιλώνει την καθημερινότητα και αναιρεί τις άμυνες. Γνωστή και ως εποχιακή κατάθλιψη ή 'κατάθλιψη των εορτών' συνδέεται άρρηκτα με τις αρνητικές αυτοαξιολογήσεις, με φαύλους κύκλους απαισιόδοξων σκέψεων, με  ματαιωμένες προσδοκίες σχετικά με τις ιδανικές διακοπές, με τελματώδεις καθηλώσεις, με την κούραση και την εξουθένωση. Είναι απόρροια του καταναλωτισμού και του ευδαιμονισμού που εισήλασε σε κάθε πτυχή της ζωής, εξοβελίζοντας την αυθεντικότητα. Ακόμα και όσοι δεν έχουν προδιάθεση για κατάθλιψη κατά την περίοδο των Χριστουγέννων μπορεί να εμφανίσουν τα δυσοίωνα σημάδια της: πονοκεφάλους και ημικρανίες, δυσκολίες στον ύπνο, υπερβολική κατανάλωση ποτού και φαγητού, δυσθυμία, κρίσεις κυκλοθυμίας. Πολλές φορές τα συμπτώματα εκδηλώνονται μετά το πέρας των εορτών, ως αποκύημα απογοήτευσης, εξάντλησης και επαναφοράς στην άτεγκτη ρουτίνα.

Η κατάθλιψη τείνει να εξελιχθεί σε διαταραχή του συναισθήματος, που σε κάποια φάση του βίου οι περισσότεροι θα αντιμετωπίσουν, εξαιτίας της παθογένειας του δυτικού πολιτισμού. Ένα αμείλικτο, εχθρικό υπερεγώ, μια ταύτιση με ένα πρόσωπο προς το οποίο τα συναισθήματα είναι αμφιθυμικά, μια επίθεση του συστήματος αξιών προς το εγώ. Η κατάθλιψη ως εσωτερικευμένη οργή, ως μαθημένη συμπεριφορά, ως δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστών, ως απειλή για την ανάπτυξη του ατόμου. Η κατάθλιψη με τα δευτερογενή της οφέλη, που τη διαιωνίζουν και τη συστηματοποιούν. Οι επιπτώσεις της καίριες τόσο στο συναισθηματικό και γνωστικό τομέα, όσο και στο βιολογικό. Η παραγνώριση της σημασίας της κερκόπορτα για την επιδείνωσή της μέχρι τα όρια της αυτοκτονίας. Η αποφυγή των πιεστικών αρνητικών συμπτωμάτων  ή η υπερβολική ενασχόληση με αυτά, παγίδα. Η απόφαση για σθεναρή αντίσταση σε αυτήν, η πειθαρχία του μυαλού, η από- θυματοποίηση σωτήρια.

-Κρατήστε τις προσδοκίες σας για τις διακοπές σε λογικά επίπεδα. Οι στόχοι σας για το νέο έτος να είναι σαφείς, εφικτοί, διακριτοί, σταδιακοί και βάσει σχεδίου. Η ολοκληρωτική μεταμόρφωση του εαυτού σπανίως επιτυγχάνεται. Οι διακοπές σημαίνουν χαλάρωση κι όχι ένταση.

-Συμφιλιωθείτε με το παρελθόν σας και καλωσορίστε το μέλλον σας. Οι προσκολλήσεις μοιάζουν με άγκυρα σε βαλτώδη και νοσηρά ύδατα. Συμβιβαστείτε με όσα δεν μπορείτε να μεταβάλλετε και μετατραπείτε σε παράφορους θιασώτες της εσωτερικής αλλαγής.

- Μην αρνηθείτε το πένθος ή το χωρισμό. Η απώθηση απαιτεί περισσότερη ενέργεια από την παραδοχή. Αποχαιρετίστε όσους χάσατε, ολοκληρώστε το θρήνο και αφαιρέστε τις ενοχές από τη μνήμη τους. Συνειδητοποιείστε ποιες ανάγκες κάλυπταν και βρείτε εναλλακτικούς  τρόπους να τις υπεραναπληρώσετε.

-Δοκιμάστε μια νέα εμπειρία αυτές τις γιορτές, κάτι που δεν έχετε ξανακάνει στο παρελθόν. Επιδιώξτε νέες γνωριμίες.

-Ελευθερωθείτε από την παγίδα του καταναλωτισμού και γευθείτε την ηδονή της προσφοράς προς τον συνάνθρωπο.  Είναι το μόνο αντίδοτο για τη μοναξιά.

-Βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας και μην αφήσετε τις υποχρεώσεις να σας κάνουν δυσλειτουργικούς. Προγραμματίστε τις δραστηριότητές σας και τα χρήματα που θα ξοδέψετε.

Ελέγξτε την κατανάλωση ποτού και φαγητού.  Αγοράστε ή κατασκευάστε δώρα πρωτότυπα κι όχι ακριβά.

Και τέλος θυμηθείτε ότι η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται μόνο εν τη γενέσει της και με τη δύναμη της θέλησης. Αυτά τα Χριστούγεννα ας αποτελέσουν την αφετηρία μιας νέας φιλοσοφίας ζωής.