Άρθρα

Η κακοποίηση- παραμέληση των παιδιών 

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος καθηγητής τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Παναγιώτης Γιαβρίμης, Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. 

Η κακοποίηση-παραμέληση των παιδιών είναι ένα φαινόμενο το οποίο εξακολουθεί να εμφανίζεται στις σύγχρονες κοινωνίες. Αναφέρεται σε σωματικές και ψυχολογικές κακώσεις και στερήσεις με υπαιτιότητα των ενηλίκων που έχουν αναλάβει την κηδεμονία ενός παιδιού, οι οποίες επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητας του σε κοινωνικοσυναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο.

Όλες οι κατηγορίες παραμέλησης είναι μια εσκεμμένη ή ακούσια αποτυχία των γονιών να παρέχουν όλα αυτά που χρειάζονται για την υγιή ανάπτυξη και την ανατροφή του παιδιού. Η παιδική παραμέληση είναι η πιο κοινή μορφή κακοποίησης και επηρεάζει σχεδόν το 3% των παιδιών και το 70% των αναφερόμενων περιπτώσεων κακοποίησης.  

Ως σωματική κακοποίηση χαρακτηρίζεται ο εκ προθέσεως τραυματισμός ενός παιδιού από κάποιον που έχει αναλάβει την φροντίδα του. Γίνεται αντιληπτή από μώλωπες, σπασμένα κόκαλα, εγκαύματα, σχισίματα, ακόμη και από το θάνατο του παιδιού. Όλα τα παραπάνω μπορούν να προκληθούν από ξυλοδαρμό ή άλλες μορφές βίας. Οι περισσότεροι γονείς, που κακοποιούν τα παιδιά τους, έχουν ανατραφεί σε ένα περιβάλλον στο οποίο ασκείτο κάποια μορφή βίας. Η σωματική βία εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις, αλλά συσχετίζεται με τη περισσότερο με τη φτώχεια.

Σεξουαλική κακοποίηση είναι η προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας του παιδιού από ενήλικες ή μεγαλύτερα παιδιά και περιλαμβάνει συμπεριφορές, όπως το φίλημα, το χάιδεμα, το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων και κανονική σεξουαλική πράξη. Άνδρας, οικογενειάρχης, ετεροφυλόφιλος. Αυτό είναι το προφίλ των παιδεραστών. Στη χώρα μας o μέσος όρος ηλικίας τους είναι τα 42,3 έτη, το 46% είναι έγγαμοι και το 57% έχει σταθερή εργασία. Η μέση ηλικία των θυμάτων είναι τα 10,4 έτη. Μόνο το 22% είναι άτομα άγνωστα στο θύμα. Το 19% από αυτούς είχε παρενοχλήσει πάνω από πέντε παιδιά. Πολλαπλή  κακοποίηση με το ίδιο θύμα διαπράχθηκε από το 54%, ενώ, για κάμψη της αντίστασης, το 32% χρησιμοποίησε ψυχολογική βία και το 57% σωματική. Το 22% των δραστών ανέφερε σεξουαλική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, ενώ το 32% ότι οι γονείς τους χτυπούσαν ο ένας τον άλλο. Το 62% είχε ιστορικό χρήσης ψυχιατρικής αγωγής. Μόνο το 2% των δραστών αποδέχεται πλήρως την πράξη. Ο μέσος όρος ποινής είναι τα 17,2 - 22,8 έτη.

Η ψυχολογική παραμέληση αναφέρεται στην συστηματική αδιαφορία των ενηλίκων προς τις ανάγκες του παιδιού και περιλαμβάνει μια ποικιλία από συμπεριφορές, όπως πλημμελής επικοινωνία με το παιδί, στέρηση ασφαλούς περιβάλλοντος ανάπτυξη, αφοσίωση στην σταδιοδρομία ή άλλα ενδιαφέροντα. Η ψυχολογική κακοποίηση συνεπάγεται την απόρριψη ή τον εκφοβισμό του παιδιού από τον γονιό. Η χρόνια προφορική κακοποίηση διαβρώνει την αυτοεκτίμηση του παιδιού. Πολλές φορές όλα τα προαναφερθέντα είδη κακοποίησης συνυπάρχουν. H ψυχολογική  κακοποίηση περιλαμβάνει πράξεις, παραλείψεις και συμπεριφορές οι οποίες εμπεριέχουν συστηματική απόρριψη, εκφοβισμό, απομόνωση, εκμετάλλευση, υποτίμηση, αποθάρρυνση. Ως «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή» ορίζεται η έκθεση του παιδιού για μακρό χρονικό διάστημα σε διάφορες μορφές ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς το ίδιο να υφίσταται σωματικές κακώσεις. Η βία μεταξύ των συζύγων είναι η χαρακτηριστικότερη μορφή, ενώ άλλες μορφές είναι η  κακοποίηση άλλου αδελφού ή η βία εναντίον του παππού ή της γιαγιάς. Η λεκτική βία είναι από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές του συνδρόμου του αμέτοχου θεατή.